Een levenscyclusanalyse of Life Cycle Assessment (LCA) is nodig als je een volledige milieubeoordeling van een product wilt uitvoeren. Maar wat houdt dat juist in? Welke milieueffecten worden in kaart gebracht, en worden ook niet-milieugerelateerde parameters in kaart gebracht?
Levenscyclusanalyse (LCA) is een gestandaardiseerde methode om de impact van een activiteit, proces, product, etc. op het milieu te bepalen.
De verschillende milieuaspecten en potentiële effecten worden beschouwd over de volledige levenscyclus van – in de meeste gevallen – een bepaald product. D.w.z. dat alle levensfasen onder de loep genomen worden vanaf winning van grondstoffen tot afvalbehandeling (en eventueel hergebruik).
Voor een bouwproduct ziet zo’n levenscyclus er ongeveer zo uit:
Productie
Grondstoffenwinning
Transport naar de producent
Productieprocessen
Bouw
Transport naar de gebruikslocatie
Installatie op de gebruikslocatie
Gebruik
Gebruik product
Onderhoud
Reparatie
Vervanging, slijtage onderdelen
Renovatie
Energiegebruik product
Watergebruik product
Sloop
Sloop
Transport naar afvalverwerking
Afvalverwerkingsprocessen
Stort
Hergebruik
Herwinning van de grondstoffen
Ook voor andere producten houdt deze ruwe onderverdeling goed stand waarbij de bouwfase eventueel kan weggelaten worden of vervangen worden door een assemblagefase, en de sloopfase kan vervangen worden door een afvalbehandelingsfase zonder sloop.
Per levensfase wordt een inventaris (LCI) opgemaakt van de hoeveelheden grondstof en energie die nodig zijn, en welke emissies en afval vrijkomen bij de activiteiten. Het resultaat is een zeer uitgebreide lijst van met kwantificering van (schadelijke) stoffen die een effect hebben op het milieu gedurende de betreffende levenscyclus.
De lijst met (schadelijke) stoffen op zich is niet veelzeggend. Er is dus nog een vertaalslag nodig die gebeurt via de impactcategorieën. Een impactcategorie groepeert verschillende milieueffecten van deze stoffen in één milieu-impactcategorie met een in de praktijk zinvolle betekenis.
Standaard worden de volgende impactcategorieën gedefinieerd, maar steeds vaker worden bijkomende categorieën gedefinieerd en onderzocht.
1. Uitputting abiotische grondstoffen
2. Uitputting fossiele energiedragers
3. Klimaatverandering
4. Aantasting ozonlaag
5. Smogvorming
6. Verzuring
7. Vermesting of ‘eutrofiëring’
8. Toxicologische effecten op de mens
9. Toxicologische effecten op zoetwaterorganismen
10. Toxicologische effecten op zoutwaterorganismen
11. Toxicologische effecten op landorganismen
Deze worden allen uitgedrukt in een bepaalde eenheid die een maat is voor impact of effect op het milieu van de verschillende stoffen.
Bijvoorbeeld: voor klimaatverandering wordt de impact of milieueffect uitgedrukt in ton CO2-equivalenten die een maat is voor hun potentiële bijdrage aan klimaatverandering. Het geeft dus niet enkel de impact van CO2, maar ook van CH4, N2O, en andere broeikasgassen over de volledige levenscyclus, waarbij de sterkere broeikasgassen een grotere wegingsfactor meekrijgen in het eindresultaat.
Een gelijkaardige redenering is van toepassing voor alle andere impactcategorieën die samen een vrij volledige beeldvorming toelaten van de milieueffecten over de verschillende levensfasen. Ook toxicologische effecten op de mens worden binnen LCA als een impact op het 'milieu' beschouwd.
De impactcategorieën zijn dus essentieel om waardevolle inzichten te verwerven over de milieu-impact over de volledige waardeketen van een product, dienst, proces of werk. Dit kan op zijn beurt de basis vormen voor verdere productontwikkeling en verbetering, strategische planning, marketing, en in sommige gevallen ook voor beleidsvorming.